Search This Blog

Saturday, November 17, 2012

Warbixin: XUKUUMADA SOMALILAND OO KA DHIGTAY SOMALILAND DALKA AANAY KA DHICI KARIN DOORASHO XOR AH OO XALAAL AHI



Office Telephone: 252 2 4429552. Email: hornwatch@yahoo.com

HORNWATCH Index:   S/land 120/1/12

Ku:       H. E. Axmed Maxamed Maxamuud ‘Siilaanyo’
Madaxwaynaha JSL
            Xarunta Madaxtooyada Somaliland
            Hargeisa, Somaliland

Ku:       Komishanka Doorashooyinka Qaranka Somaliland
            Xarunta Komishanka Doorashooyinka
            Hargeisa, Somaliland

Ku:       Gudida Ilaalinta Anshaxa iyo Habsami u Socodka Doorashada
            Xarunta Gudida
            Hargeisa, Somaliland

Og:      Xisbiyada iyo Ururada Siyaasada Somaliland

Og:      Qaadhaan bixiyayaasha doorashooyinka Somaliland

Og:      British, US, Denmark, Norway, Holland Embassies & EU, AU, IGAD regional offices in Ethiopia, Kenya

Og:      Human Rights Watch, Amnesty International, East & Horn of African Human Rights Defenders Network in Kampala, Uganda

Og:      National Endowment of Democracy, DANIDA, UN Somalia/Somaliland Political Office,  UN Independent Monitoring Committee on Somalia and Eritrea embargo
 
Og:      Warbaahinta Gudo iyo Dibad

Public Statement                                                                                                                                             Released Today: 16 Nov. 2012


UJEEDO:          XUKUUMADA SOMALILAND OO KA DHIGTAY SOMALILAND DALKA AANAY KA DHICI KARIN DOORASHO XOR AH OO XALAAL AHI

Iyadoo ay haatan ka hadhsan tahay in ka yar 2 wiig maalinta ay dalka Somaliland ka dhacayso doorashadii sanadaha faraha badan mudo dhaaftay ee golayaasha deegaanku, ayaa marka loo dhabogalo aanay wakhtigan xaadirka ah Somaliland ka jirin shuruudahii aasaaska u ahaa in ay dalka doorasho xor ah oo xalaal ahi ka dhacdo.

Xog ururu si taxadar badan ay u sameeyeen Gudiga Ilaalada Xuquuqda Aadamiga Geeska Afrika ee Horn Watch ayaa daaha ka rogaysa habdhaqan ka baxsan nidaamka dimuquraadiga oo ay ku dhaqmayso xukuumada Madaxwayne Siilaanyo, xilgudashada xubnaha Komishanka Doorashooyinka qaranka oo madmadow farobadani ku gadaaman yahay, xadgudubyada xuquuqda aadamiga iyo xoriyadaha aasaasiga ah ee hay’adaha sharcifulinta Somaliland ay sida joogtada ah ugu hayaan shacbiga dalka, maamulxumo iyo musuqmaasuq ka soo burqanaya xafiiska madaxwayne Siilaanyo, iyadoo haatan dadwaynuhu arkayaan hantidii umada oo madaxwaynuhu ku naasnuujinayo xubno ka tirsan qoyskiisa, dhaqaalihii dalkana ay xukuumadu gacanta u galisay maalqabeeno ka soo jeeda gobolada uu ka soo jeedo Madaxwaynahu. Duruufahan haatan ka jira Somaliland ee aanay doorasho xor ah oo xalaal ahi u dhici karin waxa kamid ah:

Xeerka Sirdoonka Qaranka oo ay ka Dhalanayaan Dunuub Caalami ah iyo qaar heer dal ahi:

Difaacayaasha Xuquuqda Aadamiga Somaliland iyo Dhaqdhaqaaqyada Dimuquraadiyad Doonka ahi waxay sida fiinta uga qaylinayaan xeerka Sirdoonka Qaranka oo qodobo ku jiraa ay dhabarjabinayaan xoriyada cabiraada iyo ra’yi dhiibashada iyo xoriyaadka aasaasiga ee dastuurka Somaliland damaano qaaday, Baaqa Caalamiga ah ee Xuquuqda Aadamaha (UDHR). Sidaasi darteed waxay Difaacayaasha Xuquuqda Aadamiga Somaliland codkooda ku xoojinayaan dhawaaqyada iyo codsiyada ay Suxufiyiinta Somaliland u gudbinayaan Madaxwaynaha dalka. Xeerkan oo hay’adaha sharci dajinta Somaliland ay dhawaan meelmariyeen ayaa gabi ahaanba saaxada ka saaraya xoriyada saxaafada xorta ah iyo xaqa ra’yi dhiibashada iyo cabiraada oo ay Somaliland ku soo naaloonaysay 20kii  sanadood ee ugu dambeeyay.

Difaacayaasha Xuquuqda Aadamiga Somaliland waxay uga digayaan Madaxwaynaha dalka Mud. Axmed Maxamed Maxamuud in uu dhaqan galiyo xeerkan Sirdoonka Qaranka oo  ay ka dhalanayso dhaqangalkiisa tacadiyo xuquuqda aadamaha iyo xoriyadaha aasaasigu, Maadaama Mudane Madaxwayne aad tahay Madaxwayne ay si xor ah oo dimuquraadi ah shacabkiisu u soo doorteen, waxa ay Difaacayaasha Xuquuqda Aadamiga Somaliland kaa codsanaynaa in aanad dhaqan galin xeerkan, taasi bedelkeedana in aad ka saarto qodobada xakamaynaya xoriyada ra’yi dhiibashada iyo saxaafada kadibna dib ugu celiso Golayaasha sharci-dajinta.

Gafafka Xukuumadu ku Hayso Ururada Siyaasada ee Mucaaridka ah: 

Weeraro xukuumada Madaxwayne Siilaanyo ku kala furfurayso musharaxiinta ka sharaxan ururada mucaaridka ah iyadoo ku qalqaalinaysa in ay iska casilaan musharxnimada, weerarada noocan ah ayaa si wayn dibada ugu soo baxay wiigii labaad iyo kii seddexaad ee ololaha doorashada, isagoo gaadhay heer musharaxiinta mucaaridka la horkeeno Madaxwaynaha Qaranka Mudane Axmed Maxamed Maxamuud ‘Siilaanyo’ si uu musharaxiintaasi ugu qanciyo in ay ka tanaasulaan tartanka, waxa aanay xataa talaabooyinka noocan ahi saameeyeen oo xilalkoodii iska cusilay madax sarsare oo ka tirsanaa ururada siyaasada ee mucaaridka ah qaarkood.

Iyadoo xeerka doorashooyinka Dawladaha Hoose ee Somaliland dhigayo “in aan la xidhi karin Musharaxiinta u tartamaya doorashooyinka golayaasha deegaanka Somaliland oo ay leeyihiin dhawrsanaanta la mid ah ta ay haystaan Xildhibaanada la doortay, haddii aanay danbi xukunkiisu ka badan yahay sadex sano aanay gacanta kula jirin”. Af-hayeenka Komishanka Doorashooyinka Qaranka Mud. Maxamed Xirsi Geelle ayaa maanta ka markhaati kacay in Xukuumadda Somaliland tacadiyo iyo xadhig kula kacday musharixiin ka tirsan ururada Siyaasadda ee Tartamaya. Difaacayaasha Xuquuqda Aadamiga Somaliland waxay xogogaal u noqdeen qaar ka mid ah musharxiinta ururka UMADDA oo ay xukuumadu la la bartilmaameedsatay xadhiga iyo tacadiyada kale waxa ka mid ah: 

1. C/risaaq Faarax Xuseen   114 Burco, 2.Maxamed Jaamac Dubad  105  Hargeysa, 3.C/raxmaan Mire Gurxan   106 Caynaba, 4.Maxamed Ciise Ducaale  109 Burco, 5. Maxamed Yuusuf Cabdille Balay-gubadle, 6.Jaamac Maxamed Cabdi Guddoomiyaha Caynaba ee Umadda.

Waxa la yaab leh iyadoo Boolisku musharaxinta bartilmaameedsadaan oo xabsiga u taxaabaan, maalamaha ururadoodu uu leeyihiin Ololaha Doorashada, si aanay taageeryaashooda la hadlin. Sidoo kale waxay xukuumada Somaliland qaaday falal ay ku kala furfurayso musharaxiinta Xisbiga New UCID, iyadoo siinaysa lacag aad u tiro badan uguna balanqaadaysa shaqooyin ayay xukuumadu ku qalqaalisay musharaxiin tiro badan oo ka tirsan Xisbiga NEW UCID in ay ka hadhaan tartarka musharaxnimada.

Sanadkan sii dhamaanaya ee 2012 ayaa noqday sanadkii ugu xumaa dhinaca xuquuqda aadamaha ee soo mara Somaliland tan iyo markii lagu dhawaaqay la soo noqoshada madaxbanaanideeda 1991, sababtoo ah sanadkan waxa dalka ka dhacay gabood falada iyo tacadiyadii ugu tirada badnaa ee xukuumadu u gaysato shacbiga waxana ka mid ah.

Xadgudbyada Xukuumada ee Qaxootiga iyo Magangalyodoonka:

Waxa ay Xukuumada Madaxwayne Siilaanyo si khasab ah dalka uga saartay tiradii ugu badnayd ee dad qaxooti iyo  magangalyo doon ah oo ay gacanta u galisay hay’adaha amaanka ee dalka Ethiopia oo ay markii hore ka soo qaxeen tirada ay xukuumadu dhiibtay ee noo diiwaangashani waxay kor u dhaafaysaa 250 ruux oo isugu jira rag, dumar iyo caruur.

Gaboodfalada Xukuumada ee Suxufiyiinta Somaliland:

Sanadkani tiraddii ugu badnayd ee suxufiyiinta Somaliland ee ka hawlgala warbaahinta madaxabanaan  ayay Xukuumada Madaxwayne Siilaanyo xabsiga u taxaabtay, jidhdil u gaysatay iyadoo khasaarana u gaysatay qaar ka mid ah agabkii ay ku hawlgalayeen suxufiyiintu. tiradii ugu badanayd ee dacwado lid ku ah suxufiyiinta madaxa banaan ayay xukuumada Siilaanyo u gudbisay hay’adaha garsoorka dalka, dacwadahaasi oo markii loo dhabogalay Masuuliyiinta sarsare ee xukuumadu ay kaga aargoosanayeen Saxaafada madaxabanaan kadib markii ay qortay xogo iyo warar iyaga khuseeya.

Xadhiga Sharcidarada ah ee Muwaadiniinta:

Xadhiga sharcidarada ah (arbitrary detentions) iyo jidhdil (torture) iyo sidoo kale xabsi ku hayn qaanuunka ka baxsan ayaa inta la og yahay 18, ruux oo isugu jira 12 muwaadiniin ah 2 u dhashay Somalia iyo hal Ethiopian ah ay haatan mudo bil ah ku xidhan yihiin Xabsiga Mandheera. Dadkaasi oo habo yaraatee aan wax maxkamada ah la horgaynin ayaa waxa laga soo qabqabtay magaalo xuduudeeda Lawyacado iyadoo nasiibdarada kale ee dhacday markii maalintii 3aad ee xadhigooda la keenay laguna xibisay xabsi qarsoodi ah oo ku dhex taal xerada ciidamada ee Birjeex ay  madaxda ciidamadu ay sii daayeen 2 maxbuus oo ka soo jeeda beesha dhexe ee Somaliland halka maxaabiistii kale oo badankoodu ka soo kala jeeday gobolada Awdal iyo Selel loo gudbiyay dhinaca xabsiga Mandheera oo ay haatan la iska-hayayaal ku yihiin

Tabashooyinka Tirada Goobaha Codbixinta:

Waxa kale oo warwarkooda leh Komishanka Doorashooyinka Qaranka oo tirada goobaha codbixinta ee dalka deegaanada qaar yareeyay halka deegaano kalana ay kordhiyeen, iyagoo aan soo bandhigin sababta ay taasi u sameeyeen. Waxana ay talaabadani sababtay qaylo dhaan ka soo yeedhay deegaanada ay Komishanku ka yareen tirada goobihii ay hore uga codayn jireen, Difaacayaasha Xuquuqda Aadamiga Somaliland waxay xogogaal u noqdeen in Gobolka Togdheer deegaanada Komishanka Doorashooyinku aad u kordhiyay tirada goobaha laga codaynayo ay u badan yihiin deegaanada galbeedka Burco oo uu ah deegaanada uu ka soo jeedo madaxwayne Siilaanyo, halka deegaanada galbeedka Burcana tiradii goobaha codbixinta uu aad u yareeyay. Tan waa talaabo cadaan ah oo Komishanka Doorashooyinku ku soo saarayaan xisbiga talada haya.

Marka arimahan lagu daro maamul xumada ku dhisan eexda iyo qaraabo-kiilka ee ka soo fatahaysa xafiiska Madaxwayne Siilaanyo, iyo musuqmaasuqa hantida qaranka ee madaxtooyadu ku naasnuujinayo xubno ka tirsan qoyska Madaxwaynaha, iyo iyadoo aan xukuumada madaxwayne Siilaanyo uu dhisay ahayn mid loo dhan yahay, dhinaca saami qaybsiga oo beelo dhismaha qaranka halbawle u ah aanu siinin saamigii ay xaqa u lahaayeen.

Aargoosiga  Siyaasadeed ee Xukuumada: 

Xukuumadda Madaxwayne Siilaanyo  ayaa markii ay talada dalka la wareegtay qaaday olole balaadhan oo aargoosi siyaasadeed ah shaqaalahii dawlada gaar ahaan kuwa ka soo jeeda gobolada Awdal, Saaxil iyo Oodwayne. Dhawaana dadwaynaha Somaliland ayaa si xoog ah u dareemay Madaxwaynaha iyo qoyskiisa oo si gaar ah u bartilmaameedsanaya shaqaale dawladeed oo ka soo jeeda gobolka Awdal, waxana ay u adeegsadeen Hantidhawrka Qaranka si uu dambi aan jirin ugu sameeyo.

Dhaqamada noocan ah ee ka soo fulaya xafiiskii Madaxwaynaha dalka Mudane Ahmed Maxamed Maxamuud ‘Siilaanyo’ ayaa ah qaar si xun u naafaynaya oo dhantaalaya midnimada, wadajirka iyo isku kalsamaanta guud ahaan shacbiga Somaliland, sidoo kale waxay dilayaan nidaamkii iyo kala dambayntii iyo kalsoonida shacabku ku qabo maamulka duwaliga ah.

Ifafaalaha haatan ka aloosan Somaliland ee Xukuumada Madaxwayne Siilaanyo dalka ka wadaa waxay keenaysaa:

1.      In ay ku shubato xukuumadu doorashooyinka dawladaha hoose, sidoo kale waxay qaabkan kushubashada ku soo saari kartaa ururada siyaasada ee xukuumadu wadato

2.      Dhinaca kale waxa muuqta in ay ku soo socoto nabadgalyo xumo iyo dagaalo sokeeye oo ka dhaca dalka, iyadoo ay u muuqdaan hay’adihii qaran ee xasarad dajinta u xilsaaraana in ay jeebada xukuumada ku jiraan. Hawlgabnimada Golaha Guurtida ayaa lagu macnaynkaraa in ay sabab u tahay Gudoomiyaha Golaha Guurtida oo dhalasho ahaan ka soo jeeda beesha Madaxwaynuhu ka soo jeedo.

3.      Jawigan kakan ee ay dalka ka abuurtay xukuumada Somaliland kaasi oo ah mid aanay sinaba uga dhici karin doorasho xor ah oo xalaal ahi waxa uu keeni karaa in ay ururada siyaasada qaarkood qaadacaan ka qaybgalka tartanka doorashada Golayaasha Deegaanka

Talo-soojeedimo:

Ø  Waxanu ugu baaqaynaa guud ahaan jilayaasha doorashooyinka Somaliland in si wadajir ah isugu yimaadaan si ay cod midaysan ugu gudbiyaan xukuumada Somaliland si ay dib ugu soo celiso dalka jawi ay ku dhici karaan doorasho xor ah oo xalaal ahi.

Ø    Difaacayaasha Xuquuqda Aadamiga Somaliland iyo Dhaqdhaqaaqyada Dimuquraadiyad Doonka ahi waxay ugu baaqayaan Dalalka la saaxiibka ah dalka Somaliland, taageerayaasha Doorashooyinka Somaliland, iyo Bulshada Caalamka in ay Xukuumada Madaxwayne Siilaanyo culays caalami ah ku saaraan sidii uu dalka ugu soo celin lahaa jawi ay doorasho xor ah oo xalaal ahi uga dhici lahayd.


Difaacayaasha Xuquuqda Aadamiga Somaliland waxay Madaxwaynaha Somaliland u soo jeedinayaan talooyinkan hoos ku qoran:

1.     Maadaama dhaqan-galkiisa xeerka Sirdoonka Qaranka gaar ahaan qodobkiisa 7aad farqadiisa 11aad kaas oo awood u siinaya hay’ada Sirdoonka Qaranka inay faafreeb ku sameeyaan wax soo saarka warbaahinta una dhigan sidan. “La socodka qalabyada warbaahinta,qoraalada iyo meel kasta oo ay ku wajahanyihiin iyo in la hubiyo ujeedooyinka ay  xanbaarsanyihiin iyo waxkasta oo ku duugan (publication press and propaganda” ay ka dhalanayaan dunuub dhinaca xuquuqda iyo xoriyadaha aasaasiga ah isla markaasina uu burinayo xaqii cabiraada iyo ra’yi dhiibashadm waxa aanu Mud. Madaxwayne kaa codsanaynaa in aanad dhaqan-galin, adigoo ka hor doorashada golalaha deegaanka inta aanay dhicin sidaasi ficil ku muujinaya;


2.     Mud. Madaxwayne waa in xukuumadaadu sida uqu dhaqsaha badan u joojiso gafafka ku hayso asxaabta mucaaridka ah ee tartamaysa gaar ahaan xadhiga, bahdilaada iyo ku khasabka musharixiinta ururada  UMADDA iyo NEW UCID xukuumadaadu ku hayso iyo sidoo kale waa in aad sida ugu dhaqsaha badan wax uga qabataa saraakiisha jabisay Anshaxa Ololaha Doorashada ee ay magacyadooda kuu soo gudbiyeen hay’adaha qaranka ugu xilsaaran ilaalinta Anshaxa Doorshada.


3.     Waa in Xukuumada Somaliland joojisaa mastaafurinta joogtada ah sida joogtada ah ay ugu fuliso dadka  qaxootiga iyo magangalyodoonka ah ee dalka sifada sharciga ah ku jooga.


4.     Waxanu ugu baaqaynaa in xukuumada Somaliland gabi ahaanba joojiso tacadiga iyo gaboodfalada ay sida joogtada ah ugu hayso Suxufiyiinta Somaliland.


5.     Mud. Madaxwayne waxa aanu kuugu baaqaynaa in sida ugu dhaqsaha badan oo bilaa shuruud ah aad xoriyadooda ugu soo celiso dhamaan muwaadiniinta rayidka ah ee la haya-yaasha ku ah xabsiyada dalka, waana in aanay xukuumadaadu dhaqan ka dhigan in ay muwaadiniinta iska xidho iyadoo aan sifo sharci ah u marin, dhamaan dadka la xidho ama lagu soo eedeeyo danbi waa in 48 sacadood gudahood lagu horgeeyo maxkamad awood u leh. Difaacayaasha Xuquuqda Aadamiga Somaliland waxay xogogaal u yihiin 12 ruux oo ciidamada qaranku ka soo qabteen Lawyacado, labo ruux oo Somali ah iyo hal Ethiopian ah oo iyadoo maxkamad aan la horgaynin ku xidhan xabsiga dhexe ee Mandheera. Haddii ay dambi galeen waa in maxkamada awooda u leh ee ku taala deegaankii ay danbiga ku galeen la horgeeyaa, ruuxana waa dambi laawe ka hor inta aanu dambi ka hor cadaan maxkamad caadil ah horteed. 


6.     Xukuumada Somaliland waa in ay gabi ahaanba joojiso aargoosiga  Siyaasadeed ee lidka ku ah shaqaalaha dawladda, maadaama oo ay xaq u leeyihiin in ay taageeraan urur siyaasadeedka ay doonayaan.


Komishanka Doorashooyinka Somaliland: 

7.     Difaacayaasha Xuquuqda Aadamiga Somaliland waxa aanu ugu baaqayaan Komishanka Doorashooyinka Somaliland in sida ugu dhaqsaha badan u xaliyaan tabashooyinka tirada goobaha codbixinta ee ka soo yeedhayo deegaano kala duwan oo dalka ah.


8.     Sidoo kale waxanu Komishanka Doorashooyinka Somaliland la socodsiinaynaa in ay xaq u leeyihiin dadka naafada ah ee Somaliland in la gaadhsiiyo wacyigalinta doorashada iyo sida ay u codayn lahaayeen. Ka reebida aad haatan ka reebteen wacyigalinta muwaadiniinta naafada ah oo ay ku jiraan dhagoolayaal indhoolayaal waxay xadgudub ku tahay doorashada xorta ah ee xalaasha ah.

ILAAHAY AYAA MAHADI U SUGNAATAY

Suleiman Ismail Bolaleh
Gudoomiyaha
Gudiga Ilaalada Xuquuqda Aadamiga Geeska Afrika ee Horn Watch
ahna Afhayeenka Difaacayaasha Xuquuqda Aadamiga Somaliland

Komishanka Doorashooyinka Qaranka Somaliland oo Qorsheeyey Falal Budhcad Codeednimo ah & Codbixiyayaasha Doorashada oo Fashiliyey.


Komishanka Doorashooyinka Qaranka JSL ayaa qorsheeyey falal Budhcad Codeednimo ah oo aan hore loogu arag Somaliland kuwaas oo Codbixiyayaasha, Tartamayaasha iyo Daneeyayaasha Doorashada qaarkood ay fashiliyeen horaantii bishan aynu ku jirno ee Nov 2012. Falalka Budhcad Codeednimada Casriyeysan ee KDQ qorsheeyey ee sida weyn looga biyo diiday waxaa ka mid ah Talaabooyin cadaalad darro iyo nin jeclaysi ah, kuna salaysan Cunsuriyad iyo U kala-Eexasho Codbixiyayaasha, Tartamayaasha, Goobaha Codbixinta iyo Degmooyinka JSL kuwaas oo laba waji oo foolxun oo iska soo horjeeda lagu saleeyey hirgalintooda waxaanay kala yihiin:

1. In Goobo Codbixineed oo hore u jiray Degaanada qaarkood laga tirtiro si loo yareeyo tirada Sanaaduuqda iyo Waraaqaha Codbixinta ee loo gudbinayo Deegamadaas. Wajigan oo ah Xatooyo Xaq Doorasho waxaa loogu talo galay in lagu yareeyo tirada Codbixiyayaasha Degmooyin si gaar ah loo calaamadsaday. Talaabadani waxay saamayn taban ku yeelanaysa Musharaxiinta iyo Ururada codka ka doonaya Deegaamadaas. Qorshahan waxaa loogu talo galay Deegaamada Codbixiyaasha ku nooli ay taageeradooda u muujiyeen Musharaxiin KDQ doonayaan in aanay soo bixin oo Xildhibaano noqonin iyo Ururada aan la rabin inay guulaystaan ama noqdaan saddexda Xisbi Qaran ee soo baxaya. Qorshahan Fulaynimada iyo farsamo xumada ah waxaa lagu saleeyey fikiro qaldan iyo fariimo aan la hubin oo la ururiyey intii lagu jiray geedi socodka Doorashadan Golayaasha Deegaanka ee Olalaheeda lagu gudo jiro iyo tii Madaxtooyada ee 2010.

2. In Goobo Codbixineed oo aan hore u Jirin Deegaamada qaarkood loo sameeyo si loo kordhiyo tirada Sanaaduuqda iyo Waraaqaha Codbixinta ee loo gudbinayo Deegamadaas. Wajigan oo ah Sad-bursiimo Xaaraan ah waxaa loogu talo galay in lagu kordhiyo tirada Codbixiyayaasha Degmooyinkaas sida gaar ah loo calaamadiyey. Talaabani waxay saamayn togan ku yeelanaysaa Musharaxiintii iyo Ururadii codka ka doonayey Deegaanadaas. Qorshahanna waxaa loogu talo galay Deegaamada Codbixiyaasha ku nooli ay taageeradooda u muujiyeen Musharaxiin la doonayo inay soo baxaan oo Xildhibaano noqdaan iyo Ururada la doonayn inay guulaystaan kana mid noqdaan saddexda Xisbi Qaran ee soo baxaya.

Markiiba arrintani waxay ku keentay KDQ inay lumiyaan kalsoonidii Shacabka waxaana la soo gaadhsiiyey Cabashooyin, Canaan iyo Canbaarayn xoog leh oo ka timi qaybo ka mid ah Codbixiyayaasha, Musharixiinta, Masuuliyiin ka tirsan Urarada tartamaya, Madax Dhaqameed, Gudiyada Beelaha iyo Daneeyayaasha kale ee Doorashada Golayaasha Deegaanka ee 28 November 2012. Codbixiyayaasha, Tartamayaasha iyo Daneeyayaasha Doorshada Qaarkood ayaa waxa ay Fagaarayaal, Shirar Jaraa’id oo aay qabteen, Qoraallo iyo Qalabka Warbaahintaba kaga digeen cawaaqib xumada ka dhalan karta Natiijada Doorsho aan Xor iyo Xalaal ahayn.

Waxa kale oo qaybahan Bulshadu caddeeyeen in ay qaadacayaan Doorashada haddii KDQ aanu ka noqon Qorshahan.

Qorshahan ama Mu’aamaraadkan Maxalliga ah ee lagu Duudsiyayo Xuquuqda Doorasho ee Dastuurku siiyey Muwaadiniinta JSL isla markaana Sumcaddii wanaagsanayd ee Doorashooyinka Somaliland lagu xumaynayo ilaa hadda ma jiraan wax talaabo ah oo KDQ ama Dawladuba ka qaaday Ciddii ka dambaysay. Jawaabta kaliya ee laga hayo KDQ waa inay tix galinayaan Cabashooyinka soo gaadhay dib u eegisna ku samaynayaan qorshahan sidaana waxa wiigan Warbaahinta u sheegay Af hayeenka KDQ mudane Maxamed Axmed Xirsi(Geelle).

Hadaba su’aasha dad badani is weydiinayaan ayaa waxa ay tahay ma ku filan tahay Jawaabtaasi oo ma soo celin kartaa Aaminaaddii iyo Kalsoonidii shacabka.

Jawaabtu waa maya oo ma kafayso, Ummadda Somalilandna ku qanci maayaan hadalkaas Afhayeenka KDQ oo qudha laakiinse waxaa looga fadhiyaa KDQ iyo Xukuumadda JSL ee uu hogaamiyo Madaxweynaha JSL Mudane Axmed Maxamed Maxamud Siilaanyo inay la yimaadaan soona bandhigaan qaorshe buuxa oo muujinaya in Goobaha codbixinta, Sanaaduuqda iyo waraaqaha codbixintaba ee
Deegaamada kala duwan ee JSL ay helayaan lagu saleeyo Tirada dadka ama codbixiyaasha ku nool Goballada, Degmooyinka iyo Tuulooyinka JSL.

Qorshahan lagu bedalayo kii hore ee fashilmay waa inuu noqdaa mid Cusub oo Codbixiyayaasha Somaliland dhamaantood ama inta ugu badan ee suurto gal ah ay kaga qayb qaadan karaan Doorashada Golayaasha Deegaanka maadaam oo Bilaa-Diiwaan galin lagu footaaynaayo doorkan.Tusaalahan hoose ee aan soo diyaariyey waa mid ku salaysan Xaqiiqada ka jirta Somaliland, Qorshihii la diiday ee KDQ kana uga dhow xagga Caddaaladda iyo Dhowrista Xuquuqda Doorasho ee Muwaadiniinta JSL. Faahfaahinta Tusaalahanina waa:

1. Tirada dadka Somaliland waxa lagu qiyaasay ilaa 3.5 Malyuun.

2. Tirada Codbixiyayaasha Somaliland waxay noqon karaan ilaa 2,000,000 – 2,200,000( 2 Malyuun ilaa 2 Malyuun iyo laba boqol oo kun) Qof. Inta soo hadhay waxay noqon karaan dad aan gaadhin Da’dii lagu codaynayey, dad ka maqan dalka iwm.

3. Tirada Waraaqaha Codbixinta ee loo baahan yahay waxay waxoogaa ka badan tahay Tirada Codbixiyayaasha kore (2,000,000 – 2,200,000). Inta dheeraadka ahina waa waraaqaha Xumaanaya iwm.

4. Tirada Sanaaduuqda loo baahan yahay waa 2 kun oo Sanduuq oo midkiiba loogu talo galay 1000 waraaqood ama 4 kun oo sanduuq oo midkiiba loogu talo galay shan boqol oo waraaqo codbixineed.

5. Tirada Goobaha Codbixinta ee loo baahan yahay waa 6000 – 6500(Lix kun ilaa lix kun iyo shan boqol) kuwaas oo tirada codbixiyayaasha kor ku xusani ka codayn karaan maalinta codbixinta.

6. Tirada Codbixiyayaasha ka codayn kara Goob kasta waxay noqonayaan marka laysku celceliyo 350 – 360 oo Qof. Waxaan ku saleeyey in qof kastaaba qaadan karo 2 Daqiiqadood si uu u codeeyo maalintaas.

7. Tirada Saacaddiiba Codayn karaana waxay noqonayaan 30 Qof. Sidaa darteed 12 ka Saacadood ee maalinta codbixinta waxaa goob kasta ka codayn kara 360 oo Qof.

8. Tirada guud ahaan lixda kun ee Goobood Codkooda ka dhiibanayaana waxay noqonayaan Codbixiyayaal dhan 2,160,000(laba Malyuun, boqol iyo Lixdan kun) .

Waxaan ku soo Gebagebaynayaa qoraalkan maaha markii ugu horaysay ee KDQ kasbadaan Fadeexad ee waxaa jiray qaar hore oo dul hoganaya kana raacay ficilo hore iyo farsamooyin qalad ah oo ay ikhtiraaceen sida tirtiriddii Calaamadaha iyo Sawiradii Codbixiyayaashu ku kala garan jireen tartamayaasha Doorashooyinkii hore. Nidaamkan cusub ee KDQ soo dejiyey waxa uu Cunsuriyad iyo Cunaqabatayn ku yahay Codbixiyayaasha tirada badan ee aan waxna Qorin waxna Akhriyin.

Nidaamkani waxa kale oo uu ku khasbayaa codbixiyaasha inay Calaamadda 100% dul dhigaan Shaxanka iyo Xariijimaha isku dhowdhow ee ku hor qoran lambarka ay dooranayaan.(haddii ay lambarka gartaanba). Haddii kale Codkooda waxa la qorayaa inuu xumaaday inkasta oo ay Codbixiyayaashaasu dedaaleen.

Komishanka Doorashooyinka Qaranka waxa kale oo loo aanaynayaa in ay door laxaad leh ka qaateen Maadaama oo ay Doorshada ku dhawaaqeen ka hor intaan Maxkamadda Dastuuriga ahi go’aan ka gaadhin Dacwadiii Ururadii Siyaasadda ee wareegii hore la reebay. Waxa kale oo si weyn waxa looga saarayaa Burburka ku dhacay Xisbigii UDUB ee keenay Gudoomiyaha KDQ mudane Ciise Yuusuf Xamari iyo laba Xubnood oo kale oo ka mid ah 7 Xubnood ee KDQ ka kooban yahay.

Dhinaca kale waxa dad badani aaminsan yihiin in KDQ aanu awood u lahayn uu wax kaga qabto caddaalad darooyinka ay ka mid yihiin Xadhiga iyo caga juglaynta lagu samaynayo Musharaxiinta iyo Ururada Qaarkood iyo waliba Gabood falka ay samaynayaan Xisbul Xaakimka iyo Xukuumadda oo Masuuliyiin ka tirsani ku milmeen kana qabqaadanayaan Ololaha Doorashada Deegaanka ee 28 November 2012.
 
Waa Mahadsan tihiin
Axmed Naasir Xirsi Maxamed
ahmedlibaah@gmail.com

Friday, November 16, 2012

Articles by Wuerth and from Vanderbilt Journal of Transnational Law cited in Fourth Circuit Court decision in Samantar


Release Date: Nov 14, 2012

An article dealing with foreign state immunity published in the Vanderbilt Journal of Transnational Law and an article by Ingrid Wuerth, who directs Vanderbilt’s International Legal Studies Program, published in the Virginia Journal of International Law were both cited in the U.S. Court of Appeals for the Fourth Circuit decision in Yousuf v. Samantar, handed down November 2.

“Although other courts have deferred to the State Department's immunity determinations, I’ve argued in my scholarship that those determinations are not binding on the courts,” Wuerth said. “The Fourth Circuit partially accepted that position in this case. In addition, the court denied immunity to Mr. Samantar because the complaint alleged that he engaged in torture and summary executions, which violate peremptory norms of international law. This basis for denying immunity is inconsistent with some other court decisions from around the world and arguably conflicts with the international law of immunity. In this case, however, I believe the court reached the right result, because Somalia has no recognized government, and only governments—not individuals—may invoke the kind of immunity to which Mr. Samantar was arguably entitled."

The decision in Samantar addressed the question of whether Mohamed Ali Samantar, a former prime minister of Somalia, is immune from civil actions brought in U.S. courts under the Torture Victim Protection Act of 1991and the Alien Tort Statute.

The opinion cited Lewis S. Yelin’s article, “Head of State Immunity as Sole Executive Lawmaking" (44 Vanderbilt Journal of Transnational Law 911, 2011), in a discussion of the relationship between sovereign immunity and head-of-state immunity. Yelin, an attorney at the U.S. State Department, originally presented his paper at a February 2011 symposium, Foreign State Immunity at Home and Abroad, organized and hosted by the Journal of Transnational Law. The conference featured a keynote address by Harold Hongju Koh, legal advisor of the U.S. State Department, and a panel discussion of Samantar's impact on immunity cases during which former U.S. State Department legal advisor John Bellinger III presented a paper.

Wuerth’s article, “Foreign Official Immunity Determination in U.S. Courts: The Case Against the State Department” (51 Virginia Journal of International Law 915, 2011) was cited in a discussion of how U.S. courts had applied foreign sovereign immunity throughout the country’s history.

Samantar served as Somalia’s minister of defense as well as its prime minister during the military regime of General Mohamed Barre. After the Barre regime collapsed in 1991, Samantar fled Somalia for the United States, where he is now a legal resident.

The plaintiffs, also Somali natives, brought a civil action against Samantar in the U.S. District Court for the Eastern District of Virginia, alleging that they or members of their families were subjected to “torture, arbitrary detention and extrajudicial killing” by agents acting under Samantar’s command and control. Two of the plaintiffs also live in the U.S. as naturalized citizens.

The plaintiffs sued Samantar under both the Torture Victim Protection Act and the Alien Tort statute. Samantar claimed that he was immune from suit under the Foreign Sovereign Immunities Act (FSIA), and the district court dismissed the case. The plaintiffs appealed to the Fourth Circuit Court, which reversed the district court’s decision, concluding that the FSIA applies to sovereign states, but not to individual agents of foreign governments.

However, the Fourth Circuit remanded the case to the district court to consider whether Samantar could “successfully invoke an immunity doctrine arising under pre-FSIA common law.”

Samantar appealed to the Supreme Court, which affirmed the Fourth Circuit’s decision that the FSIA, based on its text, purpose and history, governs only foreign state immunity and not the immunity of individual officials.

When the case was remanded to the district court, Samantar renewed his motion to dismiss the claims against him based on two common-law immunity doctrines. First, he claimed he was entitled to head-of-state immunity because some of the alleged wrongdoing occurred while he was prime minister. Second, he sought foreign official immunity on the basis that any actions for which the plaintiffs sought to hold him responsible were taken in the course of scope of his official duties.

The district court requested that the State Department respond to Samantar’s immunity claims. The opinion noted that the State Department "had remained silent" during Samantar’s original appeal, but on the second appeal, took a position “expressly opposing immunity for Samantar” based on two factors. First, Samantar’s claim for immunity was undermined by the fact that he was a former official of a state with no currently recognized government to request immunity on his behalf or to take a position as to whether the acts in question were taken in an official capacity. Second, as a permanent legal resident of the U.S., Samantar not only enjoys the protection of U.S. law but should also be subject to the jurisdiction of its courts, particularly when sued by other U.S. residents.

In its November 2 decision, the Fourth Circuit Court affirmed the district court’s denial of head-of-state and foreign immunity to Samantar.

Thursday, November 15, 2012

War Saxaafadeed: XUKUUMADA SOMALILAND OO KA DHIGTAY SOMALILAND DALKA AANAY KA DHICI KARIN DOORASHO XOR AH OO XALAAL AHI


Office Telephone: 252 2 4429552. Email: hornwatch@yahoo.com

HORNWATCH Index:   S/land 120/1/12

Ku:       H. E. Axmed Maxamed Maxamuud ‘Siilaanyo’
Madaxwaynaha JSL
            Xarunta Madaxtooyada Somaliland
            Hargeisa, Somaliland

Ku:       Komishanka Doorashooyinka Qaranka Somaliland
            Xarunta Komishanka Doorashooyinka
            Hargeisa, Somaliland

Ku:       Gudida Ilaalinta Anshaxa iyo Habsami u Socodka Doorashada
            Xarunta Gudida
            Hargeisa, Somaliland

Og:      Xisbiyada iyo Ururada Siyaasada Somaliland

Og:      Qaadhaan bixiyayaasha doorashooyinka Somaliland

Og:      British, US, Denmark, Norway, Holland Embassies & EU, AU, IGAD regional offices in Ethiopia, Kenya

Og:      Human Rights Watch, Amnesty International, East & Horn of African Human Rights Defenders Network in Kampala, Uganda

Og:      National Endowment of Democracy, DANIDA, UN Somalia/Somaliland Political Office,  UN Independent Monitoring Committee on Somalia and Eritrea embargo
 
Og:      Warbaahinta Gudo iyo Dibad

Public Statement                                                                                                                                             Released Today: 16 Nov. 2012


UJEEDO:          XUKUUMADA SOMALILAND OO KA DHIGTAY SOMALILAND DALKA AANAY KA DHICI KARIN DOORASHO XOR AH OO XALAAL AHI

Iyadoo ay haatan ka hadhsan tahay in ka yar 2 wiig maalinta ay dalka Somaliland ka dhacayso doorashadii sanadaha faraha badan mudo dhaaftay ee golayaasha deegaanku, ayaa marka loo dhabogalo aanay wakhtigan xaadirka ah Somaliland ka jirin shuruudahii aasaaska u ahaa in ay dalka doorasho xor ah oo xalaal ahi ka dhacdo.

Xog ururu si taxadar badan ay u sameeyeen Gudiga Ilaalada Xuquuqda Aadamiga Geeska Afrika ee Horn Watch ayaa daaha ka rogaysa habdhaqan ka baxsan nidaamka dimuquraadiga oo ay ku dhaqmayso xukuumada Madaxwayne Siilaanyo, xilgudashada xubnaha Komishanka Doorashooyinka qaranka oo madmadow farobadani ku gadaaman yahay, xadgudubyada xuquuqda aadamiga iyo xoriyadaha aasaasiga ah ee hay’adaha sharcifulinta Somaliland ay sida joogtada ah ugu hayaan shacbiga dalka, maamulxumo iyo musuqmaasuq ka soo burqanaya xafiiska madaxwayne Siilaanyo, iyadoo haatan dadwaynuhu arkayaan hantidii umada oo madaxwaynuhu ku naasnuujinayo xubno ka tirsan qoyskiisa, dhaqaalihii dalkana ay xukuumadu gacanta u galisay maalqabeeno ka soo jeeda gobolada uu ka soo jeedo Madaxwaynahu. Duruufahan haatan ka jira Somaliland ee aanay doorasho xor ah oo xalaal ahi u dhici karin waxa kamid ah:

Xeerka Sirdoonka Qaranka oo ay ka Dhalanayaan Dunuub Caalami ah iyo qaar heer dal ahi:

Difaacayaasha Xuquuqda Aadamiga Somaliland iyo Dhaqdhaqaaqyada Dimuquraadiyad Doonka ahi waxay sida fiinta uga qaylinayaan xeerka Sirdoonka Qaranka oo qodobo ku jiraa ay dhabarjabinayaan xoriyada cabiraada iyo ra’yi dhiibashada iyo xoriyaadka aasaasiga ee dastuurka Somaliland damaano qaaday, Baaqa Caalamiga ah ee Xuquuqda Aadamaha (UDHR). Sidaasi darteed waxay Difaacayaasha Xuquuqda Aadamiga Somaliland codkooda ku xoojinayaan dhawaaqyada iyo codsiyada ay Suxufiyiinta Somaliland u gudbinayaan Madaxwaynaha dalka. Xeerkan oo hay’adaha sharci dajinta Somaliland ay dhawaan meelmariyeen ayaa gabi ahaanba saaxada ka saaraya xoriyada saxaafada xorta ah iyo xaqa ra’yi dhiibashada iyo cabiraada oo ay Somaliland ku soo naaloonaysay 20kii  sanadood ee ugu dambeeyay.

Difaacayaasha Xuquuqda Aadamiga Somaliland waxay uga digayaan Madaxwaynaha dalka Mud. Axmed Maxamed Maxamuud in uu dhaqan galiyo xeerkan Sirdoonka Qaranka oo  ay ka dhalanayso dhaqangalkiisa tacadiyo xuquuqda aadamaha iyo xoriyadaha aasaasigu, Maadaama Mudane Madaxwayne aad tahay Madaxwayne ay si xor ah oo dimuquraadi ah shacabkiisu u soo doorteen, waxa ay Difaacayaasha Xuquuqda Aadamiga Somaliland kaa codsanaynaa in aanad dhaqan galin xeerkan, taasi bedelkeedana in aad ka saarto qodobada xakamaynaya xoriyada ra’yi dhiibashada iyo saxaafada kadibna dib ugu celiso Golayaasha sharci-dajinta.

Gafafka Xukuumadu ku Hayso Ururada Siyaasada ee Mucaaridka ah: 

Weeraro xukuumada Madaxwayne Siilaanyo ku kala furfurayso musharaxiinta ka sharaxan ururada mucaaridka ah iyadoo ku qalqaalinaysa in ay iska casilaan musharxnimada, weerarada noocan ah ayaa si wayn dibada ugu soo baxay wiigii labaad iyo kii seddexaad ee ololaha doorashada, isagoo gaadhay heer musharaxiinta mucaaridka la horkeeno Madaxwaynaha Qaranka Mudane Axmed Maxamed Maxamuud ‘Siilaanyo’ si uu musharaxiintaasi ugu qanciyo in ay ka tanaasulaan tartanka, waxa aanay xataa talaabooyinka noocan ahi saameeyeen oo xilalkoodii iska cusilay madax sarsare oo ka tirsanaa ururada siyaasada ee mucaaridka ah qaarkood.

Iyadoo xeerka doorashooyinka Dawladaha Hoose ee Somaliland dhigayo “in aan la xidhi karin Musharaxiinta u tartamaya doorashooyinka golayaasha deegaanka Somaliland oo ay leeyihiin dhawrsanaanta la mid ah ta ay haystaan Xildhibaanada la doortay, haddii aanay danbi xukunkiisu ka badan yahay sadex sano aanay gacanta kula jirin”. Af-hayeenka Komishanka Doorashooyinka Qaranka Mud. Maxamed Xirsi Geelle ayaa maanta ka markhaati kacay in Xukuumadda Somaliland tacadiyo iyo xadhig kula kacday musharixiin ka tirsan ururada Siyaasadda ee Tartamaya. Difaacayaasha Xuquuqda Aadamiga Somaliland waxay xogogaal u noqdeen qaar ka mid ah musharxiinta ururka UMADDA oo ay xukuumadu la la bartilmaameedsatay xadhiga iyo tacadiyada kale waxa ka mid ah: 

1. C/risaaq Faarax Xuseen   114 Burco, 2.Maxamed Jaamac Dubad  105  Hargeysa, 3.C/raxmaan Mire Gurxan   106 Caynaba, 4.Maxamed Ciise Ducaale  109 Burco, 5. Maxamed Yuusuf Cabdille Balay-gubadle, 6.Jaamac Maxamed Cabdi Guddoomiyaha Caynaba ee Umadda.

Waxa la yaab leh iyadoo Boolisku musharaxinta bartilmaameedsadaan oo xabsiga u taxaabaan, maalamaha ururadoodu uu leeyihiin Ololaha Doorashada, si aanay taageeryaashooda la hadlin. Sidoo kale waxay xukuumada Somaliland qaaday falal ay ku kala furfurayso musharaxiinta Xisbiga New UCID, iyadoo siinaysa lacag aad u tiro badan uguna balanqaadaysa shaqooyin ayay xukuumadu ku qalqaalisay musharaxiin tiro badan oo ka tirsan Xisbiga NEW UCID in ay ka hadhaan tartarka musharaxnimada.

Sanadkan sii dhamaanaya ee 2012 ayaa noqday sanadkii ugu xumaa dhinaca xuquuqda aadamaha ee soo mara Somaliland tan iyo markii lagu dhawaaqay la soo noqoshada madaxbanaanideeda 1991, sababtoo ah sanadkan waxa dalka ka dhacay gabood falada iyo tacadiyadii ugu tirada badnaa ee xukuumadu u gaysato shacbiga waxana ka mid ah.

Xadgudbyada Xukuumada ee Qaxootiga iyo Magangalyodoonka:

Waxa ay Xukuumada Madaxwayne Siilaanyo si khasab ah dalka uga saartay tiradii ugu badnayd ee dad qaxooti iyo  magangalyo doon ah oo ay gacanta u galisay hay’adaha amaanka ee dalka Ethiopia oo ay markii hore ka soo qaxeen tirada ay xukuumadu dhiibtay ee noo diiwaangashani waxay kor u dhaafaysaa 250 ruux oo isugu jira rag, dumar iyo caruur.

Gaboodfalada Xukuumada ee Suxufiyiinta Somaliland:

Sanadkani tiraddii ugu badnayd ee suxufiyiinta Somaliland ee ka hawlgala warbaahinta madaxabanaan  ayay Xukuumada Madaxwayne Siilaanyo xabsiga u taxaabtay, jidhdil u gaysatay iyadoo khasaarana u gaysatay qaar ka mid ah agabkii ay ku hawlgalayeen suxufiyiintu. tiradii ugu badanayd ee dacwado lid ku ah suxufiyiinta madaxa banaan ayay xukuumada Siilaanyo u gudbisay hay’adaha garsoorka dalka, dacwadahaasi oo markii loo dhabogalay Masuuliyiinta sarsare ee xukuumadu ay kaga aargoosanayeen Saxaafada madaxabanaan kadib markii ay qortay xogo iyo warar iyaga khuseeya.

Xadhiga Sharcidarada ah ee Muwaadiniinta:

Xadhiga sharcidarada ah (arbitrary detentions) iyo jidhdil (torture) iyo sidoo kale xabsi ku hayn qaanuunka ka baxsan ayaa inta la og yahay 18, ruux oo isugu jira 12 muwaadiniin ah 2 u dhashay Somalia iyo hal Ethiopian ah ay haatan mudo bil ah ku xidhan yihiin Xabsiga Mandheera. Dadkaasi oo habo yaraatee aan wax maxkamada ah la horgaynin ayaa waxa laga soo qabqabtay magaalo xuduudeeda Lawyacado iyadoo nasiibdarada kale ee dhacday markii maalintii 3aad ee xadhigooda la keenay laguna xibisay xabsi qarsoodi ah oo ku dhex taal xerada ciidamada ee Birjeex ay  madaxda ciidamadu ay sii daayeen 2 maxbuus oo ka soo jeeda beesha dhexe ee Somaliland halka maxaabiistii kale oo badankoodu ka soo kala jeeday gobolada Awdal iyo Selel loo gudbiyay dhinaca xabsiga Mandheera oo ay haatan la iska-hayayaal ku yihiin

Tabashooyinka Tirada Goobaha Codbixinta:

Waxa kale oo warwarkooda leh Komishanka Doorashooyinka Qaranka oo tirada goobaha codbixinta ee dalka deegaanada qaar yareeyay halka deegaano kalana ay kordhiyeen, iyagoo aan soo bandhigin sababta ay taasi u sameeyeen. Waxana ay talaabadani sababtay qaylo dhaan ka soo yeedhay deegaanada ay Komishanku ka yareen tirada goobihii ay hore uga codayn jireen, Difaacayaasha Xuquuqda Aadamiga Somaliland waxay xogogaal u noqdeen in Gobolka Togdheer deegaanada Komishanka Doorashooyinku aad u kordhiyay tirada goobaha laga codaynayo ay u badan yihiin deegaanada galbeedka Burco oo uu ah deegaanada uu ka soo jeedo madaxwayne Siilaanyo, halka deegaanada galbeedka Burcana tiradii goobaha codbixinta uu aad u yareeyay. Tan waa talaabo cadaan ah oo Komishanka Doorashooyinku ku soo saarayaan xisbiga talada haya.

Marka arimahan lagu daro maamul xumada ku dhisan eexda iyo qaraabo-kiilka ee ka soo fatahaysa xafiiska Madaxwayne Siilaanyo, iyo musuqmaasuqa hantida qaranka ee madaxtooyadu ku naasnuujinayo xubno ka tirsan qoyska Madaxwaynaha, iyo iyadoo aan xukuumada madaxwayne Siilaanyo uu dhisay ahayn mid loo dhan yahay, dhinaca saami qaybsiga oo beelo dhismaha qaranka halbawle u ah aanu siinin saamigii ay xaqa u lahaayeen.

Aargoosiga  Siyaasadeed ee Xukuumada: 

Xukuumadda Madaxwayne Siilaanyo  ayaa markii ay talada dalka la wareegtay qaaday olole balaadhan oo aargoosi siyaasadeed ah shaqaalahii dawlada gaar ahaan kuwa ka soo jeeda gobolada Awdal, Saaxil iyo Oodwayne. Dhawaana dadwaynaha Somaliland ayaa si xoog ah u dareemay Madaxwaynaha iyo qoyskiisa oo si gaar ah u bartilmaameedsanaya shaqaale dawladeed oo ka soo jeeda gobolka Awdal, waxana ay u adeegsadeen Hantidhawrka Qaranka si uu dambi aan jirin ugu sameeyo.

Dhaqamada noocan ah ee ka soo fulaya xafiiskii Madaxwaynaha dalka Mudane Ahmed Maxamed Maxamuud ‘Siilaanyo’ ayaa ah qaar si xun u naafaynaya oo dhantaalaya midnimada, wadajirka iyo isku kalsamaanta guud ahaan shacbiga Somaliland, sidoo kale waxay dilayaan nidaamkii iyo kala dambayntii iyo kalsoonida shacabku ku qabo maamulka duwaliga ah.

Ifafaalaha haatan ka aloosan Somaliland ee Xukuumada Madaxwayne Siilaanyo dalka ka wadaa waxay keenaysaa:

1.      In ay ku shubato xukuumadu doorashooyinka dawladaha hoose, sidoo kale waxay qaabkan kushubashada ku soo saari kartaa ururada siyaasada ee xukuumadu wadato

2.      Dhinaca kale waxa muuqta in ay ku soo socoto nabadgalyo xumo iyo dagaalo sokeeye oo ka dhaca dalka, iyadoo ay u muuqdaan hay’adihii qaran ee xasarad dajinta u xilsaaraana in ay jeebada xukuumada ku jiraan. Hawlgabnimada Golaha Guurtida ayaa lagu macnaynkaraa in ay sabab u tahay Gudoomiyaha Golaha Guurtida oo dhalasho ahaan ka soo jeeda beesha Madaxwaynuhu ka soo jeedo.

3.      Jawigan kakan ee ay dalka ka abuurtay xukuumada Somaliland kaasi oo ah mid aanay sinaba uga dhici karin doorasho xor ah oo xalaal ahi waxa uu keeni karaa in ay ururada siyaasada qaarkood qaadacaan ka qaybgalka tartanka doorashada Golayaasha Deegaanka

Talo-soojeedimo:

Ø  Waxanu ugu baaqaynaa guud ahaan jilayaasha doorashooyinka Somaliland in si wadajir ah isugu yimaadaan si ay cod midaysan ugu gudbiyaan xukuumada Somaliland si ay dib ugu soo celiso dalka jawi ay ku dhici karaan doorasho xor ah oo xalaal ahi.

Ø    Difaacayaasha Xuquuqda Aadamiga Somaliland iyo Dhaqdhaqaaqyada Dimuquraadiyad Doonka ahi waxay ugu baaqayaan Dalalka la saaxiibka ah dalka Somaliland, taageerayaasha Doorashooyinka Somaliland, iyo Bulshada Caalamka in ay Xukuumada Madaxwayne Siilaanyo culays caalami ah ku saaraan sidii uu dalka ugu soo celin lahaa jawi ay doorasho xor ah oo xalaal ahi uga dhici lahayd.


Difaacayaasha Xuquuqda Aadamiga Somaliland waxay Madaxwaynaha Somaliland u soo jeedinayaan talooyinkan hoos ku qoran:

1.     Maadaama dhaqan-galkiisa xeerka Sirdoonka Qaranka gaar ahaan qodobkiisa 7aad farqadiisa 11aad kaas oo awood u siinaya hay’ada Sirdoonka Qaranka inay faafreeb ku sameeyaan wax soo saarka warbaahinta una dhigan sidan. “La socodka qalabyada warbaahinta,qoraalada iyo meel kasta oo ay ku wajahanyihiin iyo in la hubiyo ujeedooyinka ay  xanbaarsanyihiin iyo waxkasta oo ku duugan (publication press and propaganda” ay ka dhalanayaan dunuub dhinaca xuquuqda iyo xoriyadaha aasaasiga ah isla markaasina uu burinayo xaqii cabiraada iyo ra’yi dhiibashadm waxa aanu Mud. Madaxwayne kaa codsanaynaa in aanad dhaqan-galin, adigoo ka hor doorashada golalaha deegaanka inta aanay dhicin sidaasi ficil ku muujinaya;


2.     Mud. Madaxwayne waa in xukuumadaadu sida uqu dhaqsaha badan u joojiso gafafka ku hayso asxaabta mucaaridka ah ee tartamaysa gaar ahaan xadhiga, bahdilaada iyo ku khasabka musharixiinta ururada  UMADDA iyo NEW UCID xukuumadaadu ku hayso iyo sidoo kale waa in aad sida ugu dhaqsaha badan wax uga qabataa saraakiisha jabisay Anshaxa Ololaha Doorashada ee ay magacyadooda kuu soo gudbiyeen hay’adaha qaranka ugu xilsaaran ilaalinta Anshaxa Doorshada.


3.     Waa in Xukuumada Somaliland joojisaa mastaafurinta joogtada ah sida joogtada ah ay ugu fuliso dadka  qaxootiga iyo magangalyodoonka ah ee dalka sifada sharciga ah ku jooga.


4.     Waxanu ugu baaqaynaa in xukuumada Somaliland gabi ahaanba joojiso tacadiga iyo gaboodfalada ay sida joogtada ah ugu hayso Suxufiyiinta Somaliland.


5.     Mud. Madaxwayne waxa aanu kuugu baaqaynaa in sida ugu dhaqsaha badan oo bilaa shuruud ah aad xoriyadooda ugu soo celiso dhamaan muwaadiniinta rayidka ah ee la haya-yaasha ku ah xabsiyada dalka, waana in aanay xukuumadaadu dhaqan ka dhigan in ay muwaadiniinta iska xidho iyadoo aan sifo sharci ah u marin, dhamaan dadka la xidho ama lagu soo eedeeyo danbi waa in 48 sacadood gudahood lagu horgeeyo maxkamad awood u leh. Difaacayaasha Xuquuqda Aadamiga Somaliland waxay xogogaal u yihiin 12 ruux oo ciidamada qaranku ka soo qabteen Lawyacado, labo ruux oo Somali ah iyo hal Ethiopian ah oo iyadoo maxkamad aan la horgaynin ku xidhan xabsiga dhexe ee Mandheera. Haddii ay dambi galeen waa in maxkamada awooda u leh ee ku taala deegaankii ay danbiga ku galeen la horgeeyaa, ruuxana waa dambi laawe ka hor inta aanu dambi ka hor cadaan maxkamad caadil ah horteed. 


6.     Xukuumada Somaliland waa in ay gabi ahaanba joojiso aargoosiga  Siyaasadeed ee lidka ku ah shaqaalaha dawladda, maadaama oo ay xaq u leeyihiin in ay taageeraan urur siyaasadeedka ay doonayaan.


Komishanka Doorashooyinka Somaliland: 

7.     Difaacayaasha Xuquuqda Aadamiga Somaliland waxa aanu ugu baaqayaan Komishanka Doorashooyinka Somaliland in sida ugu dhaqsaha badan u xaliyaan tabashooyinka tirada goobaha codbixinta ee ka soo yeedhayo deegaano kala duwan oo dalka ah.


8.     Sidoo kale waxanu Komishanka Doorashooyinka Somaliland la socodsiinaynaa in ay xaq u leeyihiin dadka naafada ah ee Somaliland in la gaadhsiiyo wacyigalinta doorashada iyo sida ay u codayn lahaayeen. Ka reebida aad haatan ka reebteen wacyigalinta muwaadiniinta naafada ah oo ay ku jiraan dhagoolayaal indhoolayaal waxay xadgudub ku tahay doorashada xorta ah ee xalaasha ah.

ILAAHAY AYAA MAHADI U SUGNAATAY

Suleiman Ismail Bolaleh
Gudoomiyaha
Gudiga Ilaalada Xuquuqda Aadamiga Geeska Afrika ee Horn Watch
ahna Afhayeenka Difaacayaasha Xuquuqda Aadamiga Somaliland